Historia

Sośnie było własnością biskupią w 1268 r. W 1323 r. Bolesław III, książę  brzesko-legnicki odstąpił majątek sośnieński Konradowi I,  księciu oleśnickiemu. Później Sośnie weszły w skład dóbr międzyborskich będących w posiadaniu Leszczyńskich. Podobnie rzecz się miała z następującymi miejscowościami: Szklarka Śląska, Możdżanów, Chojnik, Kałkowskie, Kąty Śląskie, Kuźnica Kącka, Kocina.

W 1599r dobra odkupił książę ziębicko-oleśnicki Karol. Kolejno drogą dziedziczenia do 1884 r. należały do książąt wirtembersko-oleśnickich, wreszcie brunszwicko-oleśnickich.

W latach 1829-1830 książę Wilhelm założył w sąsiedztwie Sośni hutę żelaza, a w 1852 r. letnią rezydencję Moja Wola oraz zwierzyniec z licznymi jeleniami i zwierzyną płową.

Ogólne działania i niewielka ilość punktów osadniczych nie pozwala na szerszą interpretację procesu rozwoju osadnictwa na tym terenie.

Wyraźną większość terenów pokrywają lasy oraz tereny, toteż ich zagospodarowanie polegało na uzyskiwaniu terenów rolnych i osadniczych  oraz rozwinięciu działalności produkcyjnych  w zakresie karczunków leśnych, szczególnie intensywnym w wiekach  XVII i XVIII.

O swej genezie związanej z działalnością na terenie zalesionym, świadczą nazwy niektórych miejscowości - Chojnik, Sośnie, Kuźnica Kącka, Piła  czy Szklarka Śląska. Huty żelaza – Kuźnice - istniały w Chojniku  (lata 80 XVI w), Kuźnicy Kąckiej, Kuźnicy Sośnieńskiej (późniejszej Mojej Woli w XIX w) huty szkła istniały w Szklarce Śląskiej (XIX w) i Bronisławce.

Chronologia poszczególnych miejscowości w Gminie Sośnie kształtuje się następująco.

Najstarszą metrykę źródłową ma miejscowość Cieszyn - 1155 r. - leżąca na szlaku Milicz - Międzybórz. Prawdopodobnie posiadał pierwotnie schemat wydłużonej owalnicy, usytuowanej wg kierunków północny zachód – południowy wschód,  z kościołem  w jej  południowym krańcu  i zabudowanym obecnie nawsiem.

W źródłach średniowiecznych figurują: Sośnie – 1268 r., Kąty Śląskie – 1305 r., Kuźnica Kącka (Zemel) – 1354 r., Pawłów – 1354r.,  Konradów – II ćw. XV w., Chojnik (Gogow) - XVI w, Surmin -  1581 r.

W okresie 1601 - 1800 r. w źródłach pojawiają się: Bodaj, Czesławice, Granowiec, Janisławice, Jarnostów, Kałkowskie,  Mariak, Młynik, Możdżanów, Szklarka Śląska.

Dominuje na tym terenie schemat planistyczny nieregularnej osady łanów leśnych. Mają go: Sośnie, Chojnik, Konradów  a także większość miejscowości  o nowożytnej genezie: Bogdaj, Granowiec, Kałkowskie, Młynik, Możdżanów, Szklarka Śląska. W schemacie nierozwiniętej wielodrożnicy powstała Kuźnica Kącka.

XIX – wieczną genezę mają: Bronisławka, Kocina  i Moja Wola – założenie pałacowe nad  Młyńską Wodą, historycznie związane z dawną hutą żelaza, działającą od 1829 r., stąd jej pierwotna nazwa  Kuźnica Sośnieńska, leśna rezydencja myśliwska założona w 1852 r., przez Wilhelma, księcia brunszwickiego, po 1885 r. adaptowana na stałą rezydencję przez Daniela von Diergardta.

Proces XIX – wiecznej kolonizacji pruskiej zaznaczył się na tych terenach jedynie w formie zabudowy istniejących już miejscowości, nie wytyczano natomiast tutaj typowych, rygorystycznych prostych, liniowych kolonii uwłaszczeniowych.

Gmina Sośnie historycznie wchodziła w skład terenów zaboru pruskiego i zachowane do dzisiaj budownictwo, w dużym stopniu zostało ukształtowane przez władze pruskie w latach  1797, po 1815 r. i w 1871 r. Przepisy te m.in. nie zezwalały na wznoszenie budynków drewnianych – nowo powstające budynki mogły być wykonane z kamienia, cegły (lub w technice drewniano -ceglanej tzw. szachulcowej – Dobrzec, Granowiec).

Przykłady budownictwa z rudy darniowej  zachowały się w Chojniku, Mojej Woli i Szklarce Śląskiej. Efektem tego jest znikomy procent drewnianego budownictwa zagrodowego z końca XIX i pocz. XX w.; pojedyncze przykłady w Bogdaju, Kocinie, Granowcu, Możdżanowie i Pawłowie. Są to drewniane budynki o konstrukcji sumikowi-łątkowej, lub mieszanej z wieńcową, kryte blachą lub papą.

Stare drewniane budynki mieszkalne, sytuowane szczytowo do drogi miały być zastępowane wyłącznie murowanymi, usytuowanymi kaletnicowo, z dachówkowym przekryciem (pojedyncze przykłady budynków o szczytowej sytuacji zachowały się w Granowcu, Surminie i Pawłowie). Ten typ zabudowy dominuje w miejscowościach: Sośnie, Chojnik, Cieszyn, Dobrzec, Granowiec, Kałkowskie czy też Kąty Śląskie. Budynki te charakteryzuje solidność wykonania, stosunkowo duże gabaryty, urozmaicona forma (ganki wejściowe, facjatki itp.) oraz bogactwo form detalu architektonicznego.